nn
.
Co-Producties met VARA, IKON, EO, CanvasTV : Opstand in Sobibor, Het Omgekeerd Perspectief, Over Gered Gereedschap, Uit het Leven van een Vroedvrouw, Huishoudens van Steen, De Razende Hollander e.a.
Iwan Demjanjuk werd op 3 april 1920 geboren in het Oekraďense dorpje Dubovi Makharintsi. In 1940 werd hij door de Sovjetautoriteiten opgeroepen voor dienst in het Rode Leger. Hij gaf gehoor aan deze oproep uit angst voor vervolging. Weigering van militaire dienst werd in die tijd streng bestraft, niet zelden door middel van executie.
Mogelijk is Demjanjuk, misschien met de hulp van een tolk, gevraagd naar anticommunistische sympathieën. Er zijn hem zeker geen details verteld over het werk dat hij zou moeten gaan doen. Het programma van massamoord op Joden door middel van vergassing moest absoluut geheim blijven.
Na zijn rekrutering werd Demjanjuk als Hilfswillige (Hiwi) naar het opleidingskamp Trawniki gestuurd. Als Hiwi was Demjanjuk geen lid van de SS maar werkte hij als ‘vrijwilliger’ voor de SS. Demjanjuk had formeel de rang van ‘Wachmann’, de laagste rang die er bij de SS bestond. Hij werd gezien als een ondergeschikte collaborateur en zo werd hij ook behandeld. In de administratie was hij een nummer: 1393. Dienstopdrachten werden altijd uitgevoerd in groepsverband onder bevel van een SS-er. Hij mocht dan ook niet gaan en staan waar hij wilde. Hiwi’s werden niet geacht zonder opdracht rond te lopen.
opstand in Sobibor
Iwan Demjanjuk
gered gereedschap
de razende hollander
steen
perspectief
Luitenant Alexander Petsjerski, uit Rostov aan de Don in de toenmalige Sovjet-Unie en de uit Polen afkomstige Stanislaw Szmajzner, die na de oorlog naar Brazilië verhuisde, zijn twee van de drie initiatiefnemers van de opstand. Eveneens uit Polen komen de andere twee in beeld gebrachte overlevenden: de New Yorkse taxi chauffeur Samuel Lerer, die bij de voorbereidingen van de opstand betrokken was en de in Australië wonende Regina Zielinski. Daarnaast maken we kennis met de Nederlander Jules Schelvis, die naast de research voor de film, ook een standaardwerk over Sobibor heeft geschreven, waardoor er voor het eerst bij het grote publiek iets bekend werd over dit totaal onbekende vernietigingskamp. Zonder zijn grondige research zou de film niet tot stand zijn gekomen. Jules Schelvis kwam in 1943 met een van de 19 transporten naar Sobibor en overleefde maar liefst 9 werk kampen. Hij heeft de opstand zelf niet meegemaakt, maar is in de film een soort contrapunt, het onwetende slachtoffer uit het westen, dat geen idee had wat hem te wachten stond. Dit in tegenstelling tot de Polen en Russen, die al veel langer de Nazi terreur en onderdrukking hadden meegemaakt en in het verleden soms anti-semitische progroms hadden overleefd.